Μπάμπω 2008

Μπάμπω 2008

Δύο μέρες μετά τη κοπή της πίτας, γιορτάσαμε με μεγάλη επιτυχία το έθιμο της "Μπάμπως" στο Σύλλογο.Τη οργάνωση ανέλαβε η κα Ελένη Πετσάνη η οποία συντόνισε τις "εθελόντριες" που έλαβαν μέρος στην αναβίωση.Μετά την ολοκλήρωση του εθίμου ακολούθησε φυσικά το "κλασσικό" γλέντι με πολύ χορό, φαγητό και κρασί.

Λίγα λόγια για το έθιμο...(τα αποσπάσματα είναι από το κείμενο της κας Πετσάνη)

... Είναι μια γιορτή που γίνεται προς τιμήν της πιο σημαντικής γυναίκας του χωριού, της μαμής, αυτής που ελευθέρωνε τις γυναίκες από τον αναπόφευκτο πόνο της γέννας και που η παρουσία της ήταν αναγκαία για την υγεία της μάνας και του βρέφους.
Η ονομασία του εθίμου ως «γιορτή της μπάμπως» προέρχεται από το ιδίωμα της Ανατολικής Ρωμυλίας «μπάμπιτεν», που σημαίνει μαμή. Στην Ανατολική Θράκη όμως μπάμπω σήμαινε γριά, αλλά δεν υπάρχει όμως καμιά αντίφαση σ’ αυτό, αφού τις περισσότερες φορές η μαμή ήταν ηλικιωμένη, η γηραιότερη γυναίκα του χωριού και η πιο έμπειρη στο μυστήριο της γέννας.

Ουσιαστικά, αυτή τη μέρα γιορτάζουν όλες οι γυναίκες και την αφιερώνουν ολοκληρωτικά στον εαυτό τους. Οι άντρες αποκλείονται αυστηρά από κάθε εκδήλωση τη μέρα αυτή. Φορούν ποδιά και μαντήλα, φροντίζουν τα παιδιά και κάνουν τις δουλειές του σπιτιού, έτσι, για να πάρουν μια ιδέα πώς ζουν και πόσα προσφέρουν οι γυναίκες στην οικογένεια και να αναγνωρίσουν την αξία τους...

...Νωρίς το πρωί της 8ης Ιανουαρίου ξεκινούν τα μικρά παιδιά να καλέσουν τις παντρεμένες γυναίκες του χωριού, γιατί μόνο αυτές μπορούν να πάρουν μέρος στο έθιμο, να έρθουν στο σπίτι της μπάμπως. ...
Οι γυναίκες, σε μικρές ομάδες, με τις γιορτινές τους φορεσιές και φορτωμένες με δώρα, γλυκά, άνθη, σαπούνι, νερό και πετσέτα ξεκινούν για το σπίτι της μπάμπως. Φέρνουν μαζί τους φαγητά (διαφόρων ειδών πίτες) και γλυκά όπως σουσαμόπιτα, κολοκυθόπιτα και γαλατόπιτα .

Τιμούν ευλαβικά τη μπάμπω, το αξίζει άλλωστε για τις υπηρεσίες που τους προσφέρει. Πλένουν τα χέρια της, τα φιλούν, κάνουν τρεις μετάνοιες και την κερνούν συμβολικά με χρήματα. Περνούν στο λαιμό της περιδέραια από ξηρούς καρπούς με αφροδισιακές ιδιότητες και την στολίζουν με λουλούδια. Η μπάμπω κερνά και εκείνη και τους δίνει συμβολικές ευχές. Μετά, μια έγκυος ή νιόπαντρη γυναίκα δίνει στη μαμή ένα κύπελλο, για να μαντέψει η μαμή το φύλο του παιδιού που θα γεννηθεί. Αν το κύπελλο γυρίσει μπρούμυτα, θα είναι αγόρι, αν γυρίσει ανάσκελα, θα είναι κορίτσι. Η γεροντότερη κερνά το μεζέ της ημέρας, που είναι λουκάνικο, τυρί και τσούσκα. Η μαμή σηκώνει το ποτήρι της και δίνει πιπεράτες ευχές.

Έπειτα, φορώντας το βασιλικό στ’ αυτί και παίρνοντας το σκήπτρο της, σύμβολα της εξουσίας της, ανοίγει το χορό. .. Κάθε μια που σέρνει το χορό κρατά το σκήπτρο της μαμής, που είναι στολισμένο με γονιμικά σύμβολα.
Καθ’ όλη τη διάρκεια του χορού ακούγονται επιφωνήματα χαράς και ξεφαντώματος. Οι γυναίκες πίνουν, τραγουδούν, χορεύουν, πειράζουν η μία την άλλη με πονηρά ανέκδοτα και διηγήσεις και εκτονώνονται σε αυτό το τρελό πανηγύρι. Άντρας δεν έχει θέση στη χαρά αυτή. Όποιος τολμήσει και παραβιάσει το ιερό της απαγόρευσης, θα υποστεί ό,τι του επιβάλλουν οι γυναίκες.

Το έθιμο αυτό έχει πολύ βαθιές ρίζες, φθάνει ως την αρχαιότητα, όταν σε πολλά μέρη της Ελλάδας λάτρευαν την Ειλειθυία θεϊκή μορφή, που βοηθούσε στον τοκετό, αλλά και τη Μητέρα θεά, μορφή που εμφανίζεται από τα παλαιολιθικά χρόνια έως σήμερα σε όλες τις θρησκείες και τους πολιτισμούς. Ταυτόχρονα, η μύηση των γυναικών, η ανακήρυξη της μαμής σε βασίλισσα, η ενθρόνισή της σε κλειστό χώρο, το τιμητικό συμπόσιο, τα πονηρά πειράγματα και η οινοποσία, τα δώρα και το στόλισμα της μαμής, ο καθαρισμός και το πλύσιμο των χεριών της, αλλά και η τιμωρία του βέβηλου που καταπατά το άσυλο, όλα αυτά είναι δείγματα λατρευτικά, αλλά και μας θυμίζουν γυναικεία αρχαιοελληνικά διονυσιακά δρώμενα, όπως τα Θεσμοφόρια.

Τα Θεσμοφόρια ήταν γυναικεία αγροτική γιορτή, και σ’ αυτά οι έγγαμες γυναίκες επικαλούνταν τη γονιμότητά τους. Επρόκειτο για μια γονιμική μαγική πράξη, που απέβλεπε στη γονιμοποίηση της γης και της γυναίκας με τη χρησιμοποίηση γονιμικών στοιχείων, όπως του φαλλού, το φιδιού, των καρποφόρων κλάδων του πεύκου και του χοίρου, στον οποίον ενσαρκωνόταν, όπως πίστευαν, η γονιμοποιός δύναμη. Σε αυτόν ακριβώς το γονιμικό συμβολισμό αναφέρεται και ο στολισμός του σκήπτρου της μπάμπως...

...οι γυναίκες αποκαμωμένες από τις κοπιαστικές ασχολίες του 12ημέρου ... ήθελαν να το ρίξουν ΕΞΩ για λίγο. Το σπίτι της μπάμπως ήταν το πιο κατάλληλο μέρος για τη γιορτή αυτή. Μπορούσε η κάθε γυναίκα ελεύθερα να αστειευτεί, να πιει, να χορέψει, να χειρονομήσει, χωρίς να παρεξηγηθεί από κανέναν. Τη μέρα αυτή λοιπόν, τον κύριο λόγο έχουν ο γυναίκες και γι’ αυτό επι-κράτησε να ονομάζεται ημέρα της γυναικοκρατίας.